- Instytucje i pojęcia prawa cywilnego a prawo ubezpieczeń społecznych (3-10)
W artykule ustalono, że pomiędzy prawem ubezpieczeń społecznych a prawem cywilnym występuje stosunek odrębności i niezależności (autonomia stanowienia i stosowania prawa ubezpieczeń społecznych względem prawa cywilnego). Przeprowadzono w nim także rozważania na temat stosowania na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych pojęć i terminów występujących w prawie cywilnym, z uwzględnieniem trzech możliwych sytuacji: 1) przepisy prawa ubezpieczeń społecznych zawierają identyczne terminy do tych, które występują w prawie cywilnym, i mają jednoznacznie cywilistyczny rodowód, 2) w prawie ubezpieczeń społecznych występują terminy podobne do terminów i pojęć prawa cywilnego, 3) regulacja prawa ubezpieczeń społecznych zawiera terminy jednoznacznie różniące się od terminów prawa cywilnego, lecz podobne do nich w zakresie ich funkcji lub będące synonimami na gruncie języka polskiego.
- Kontraktowa czy deliktowa odpowiedzialność pracodawcy? — krytyczne uwagi na marginesie artykułu A. Musiały (11-16)
Autor podejmuje polemikę ze stanowiskiem Anny Musiały wyrażonym w artykule Stosunek pracy — zagadnienia podstawowe (część 2): kontraktowa czy deliktowa odpowiedzialność pracodawcy?, opublikowanym w numerze 8/2019 „Pracy i Zabezpieczenia Społecznego”. Wskazuje, że tezy Autorki są analizowane w oderwaniu od kwestii modelowych i wynikających z nich pojęć podstawowych. W swojej polemice zwraca także uwagę na zagadnienie ochrony roszczeń niemajątkowych pracownika w koncepcji A. Musiały. W jego ocenie rozszerzenie modelu szkody niemajątkowej może zniweczyć kompensacyjny charakter zadośćuczynienia pieniężnego.
- Obowiązek ubezpieczenia wypadkowego (17-22)
Ubezpieczenie wypadkowe służy ochronie ubezpieczonego w razie niezdolności do pracy będącą wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo członków rodziny w razie jego śmierci, która spowodowała utratę źródła utrzymania. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy tytuł do ubezpieczenia wypadkowego jest związany z potencjalnym zagrożeniem wystąpienia ryzyka ubezpieczeniowego? Zakres podmiotowy ubezpieczenia wypadkowego ujawnia, że obejmuje ono nie tylko zróżnicowane formy świadczenia pracy, ale także aktywność o charakterze niezarobkowym. Natomiast w innych sytuacjach kiedy ryzyko wypadku przy pracy lub choroby zawodowej występuje, wówczas brak jest ochrony ubezpieczenia wypadkowego.
- Skład sądu w sprawie o roszczenia pracownika z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy dochodzone od pracodawcy na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. (23-31)
Autor omawia doniosłą zarówno z teoretycznego jak i praktycznego punktu widzenia kwestię, czy w sprawie o roszczenia pracownika z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy dochodzone od pracodawcy na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego (w związku z art. 300 k.p.), a nie na podstawie kodeksu pracy, właściwy jest skład sądu określony w art. 47 § 1 k.p.c. (tj. skład jednego sędziego), czy też w art. 47 § 2 pkt 1 lit.a k.p.c. (tj. skład ławniczy). W judykaturze Sądu Najwyższego, a także sądów powszechnych występuje pewna rozbieżność zapatrywań w tej kwestii. Jak się wydaje, przeważa raczej stanowisko, zgodnie z którym sprawa o takie roszczenia podlega rozpoznaniu przez sąd w składzie jednego sędziego.
- Skutki orzeczonej niekonstytucyjności dla obliczania ekwiwalentu urlopowego funkcjonariuszy służb. Rozważania w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 7/15 (32-40)
Przedmiotem artykułu jest omówienie prawnych następstw wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 7/15, który podważył konstytucyjność dotychczasowych zasad ustalania wysokości ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, przysługującego policjantowi zwolnionemu ze służby. Powstała w wyniku orzeczenia luka prawna i związany z nią stan normatywnej niepewności, pogłębiony przez bezczynność prawodawcy w zakresie ustanowienia nowych regulacji, zrodziły liczne problemy dla praktyki stosowania prawa. Mierzą się z nimi obecnie już nie tylko organy administracji publicznej, lecz także sądy administracyjne. Autor stara się te problemy uchwycić i odwołując się do wypracowanego w nauce teoretycznego modelu skutków orzeczeń sądu konstytucyjnego wskazuje na możliwe sposoby ich rozwiązania. Poddawane analizie zagadnienia wykraczają poza proste konsekwencje wyroku, stąd stanowi on jedynie punkt wyjścia dla dalszych rozważań, w których posłużono się specyficznymi metodami wykładni prawa, m.in. koncepcją bezpośredniego stosowania konstytucji.
- Ochrona pracowników–innych członków najbliższej rodziny, korzystających z uprawnień rodzicielskich, w świetle nowelizacji kodeksu pracy z 16 maja 2019 r. (41-48)
W artykule przedstawiono uprawnienia ochronne przyznane pracownikom-innym członkom najbliższej rodziny w ustawie z 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. We wstępie artykułu przypomniano, że pojęcie ,,pracownik-inny członek najbliższej rodziny” zostało wprowadzone do kodeksu pracy za sprawą ustawy z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Dzięki nowelizacji z 24 lipca 2015 r. pracownicy-inni członkowie najbliższej rodziny zostali włączeni do kręgu osób uprawnionych do urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. W kolejnych częściach artykułu szczegółowo omówiono — przyznane obecnie pracownikom-innym członkom najbliższej rodziny — uprawnienie do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy, należne w razie podjęcia pracy w wyniku przywrócenia do pracy. Wyjaśniono istotny związek zachodzący pomiędzy nowymi uprawnieniami ochronnymi z art. 47 k.p. i art. 57 § 2 k.p. a nowelizacją art. 177 § 5 k.p. Wskazano też na pozytywne znaczenie zmian dokonanych przez ustawodawcę w znowelizowanych art.: 50 § 5 k.p. oraz 163 § 3 k.p. Zwrócono również uwagę na nowelizację art. 477 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, dokonaną ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, w zakresie kompetencji sądu do nałożenia na pracodawcę obowiązku dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. W końcowej części artykułu zawarto rozważania na temat najsłabszych aspektów przeprowadzonej przez ustawodawcę nowelizacji z 16 maja 2019 r. Podkreślono, iż posługiwanie się przez ustawodawcę pojęciem ,,pracownik-inny członek najbliższej rodziny” znacząco osłabia pozytywny efekt komentowanej nowelizacji kodeksu pracy.
- Prawo do niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego za okres od dnia zwolnienia do dnia przywrócenia do pracy (49-52)
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 25 czerwca 2020 r. w sprawach połączonych C-762/18 i C-37/19, CV dotyczy prawa pracownika do niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego za okres od dnia zwolnienia do dnia przywrócenia do pracy. W myśl rozstrzygnięcia Trybunału pracownikowi zwolnionemu niezgodnie z prawem, a następnie przywróconemu do pracy zgodnie z prawem krajowym wskutek unieważnienia jego zwolnienia na mocy orzeczenia sądu przysługuje prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego za okres od dnia zwolnienia do dnia przywrócenia do pracy. Wyrok ten może mieć istotne znaczenie dla polskiej praktyki prawa pracy. Dotychczas bowiem polskie sądy interpretowały przepisy prawa w ten sposób, że w przypadku przywrócenia do pracy za okres pozostawania bez pracy, z uwagi na fakt, że okres ten nie jest faktycznym okresem zatrudnienia, pracownik nie nabywa uprawnień uzależnionych od pozostawania w stosunku pracy, takich jak w szczególności prawo do urlopu wypoczynkowego.
- Zakres swobody w określaniu przez pracownika alternatywnych roszczeń wywodzonych z art. 45 § 1 k.p. i art. 56 § 1 k.p. (53-55)
Autorka omawia orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące zmiany żądania z przywrócenia do pracy na odszkodowanie i odwrotnie, ze szczególnym uwzględnieniem wyroku z 11 lutego 2020 r., I PK 243/18.
- Urlop wypoczynkowy i wychowawczy (56)
- Przegląd Dzienników Ustaw z 2020 r. od poz. 1183 do poz. 1344 (57-58)
Praca i Zabezpieczenie Społeczne - cały wykaz
