- Między ochroną a efektywnością. Systemowe i terminologiczne aspekty objęcia cywilnoprawnych umów o zatrudnienie ustawodawstwem pracy
Artykuł zawiera uwagi systemowe i ma charakter wprowadzenia do publikowanego w niniejszym numerze „Pracy i Zabezpieczenia Społecznego” zbioru artykułów ukazujących problematykę oddziaływania ustawodawstwa pracy na zatrudnienie niepracownicze, nawiązywane na podstawie umów prawa cywilnego. Zbiór prezentuje odmienności i podobieństwa w spojrzeniu na tę materię, jako wynik zespołowej pracy i indywidualnych analiz przygotowanych przez pracowników i współpracowników Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Ma stanowić syntezę dotychczasowych poglądów na tę materię, ewolucji stanu prawnego i dorobku judykatury, wskazując jednocześnie możliwe kierunki dalszego ich rozwoju.
- Dyskryminacja (nierówne traktowanie) w stosunkach cywilnoprawnych
Artykuł zawiera analizę rozwiązań przyjętych w ustawie z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Poza uwagami dotyczącymi terminologii autorka przedstawia kwestie dotyczące ochrony przed dyskryminacją (nierównym traktowaniem) osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, wskazując, że dopiero wskutek uchwalenia tej ustawy polskie ustawodawstwo antydyskryminacyjne zostało uzupełnione o przepisy ustanawiające ochronę również na rzecz podmiotów doświadczających nierównego traktowania w stosunkach prawnych funkcjonujących poza reżimem prawa pracy w sytuacjach gdy obowiązkiem tych podmiotów było świadczenie pracy. Szerszej analizie poddane jest zagadnienie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu dyskryminacji stanowiącej jeden z przejawów nierównego traktowania oraz jej zakresu. Autorka zwraca także uwagę na rozkład ciężaru dowodu i zagadnienie przedawnienia roszczeń z tytułu nierównego traktowania osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.
- Podporządkowanie w umownym zatrudnieniu cywilnoprawnym
Stosunek pracy nie jest jedyną formą prawną, w ramach której osoba fizyczna może świadczyć pracę. Obok zatrudnienia regulowanego przez prawo pracy równolegle istnieją cywilnoprawne stosunki zatrudnienia. Dlatego też szczególne znaczenie mają właściwości stosunku pracy pozwalające na odróżnienie go od cywilnoprawnych form zatrudnienia. Najbardziej doniosłą cechą stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika oraz uprawnienia kierownicze pracodawcy. W ramach uprawnień kierowniczych pracodawca może dokonywać czasowych zmian treści stosunku pracy. W stosunkach cywilnoprawnych tego typu właściwości nie występują. Na gruncie przepisów kodeksu cywilnego w zatrudnieniu cywilnoprawnym stronie umowy nie przysługują uprawnienia kierownicze wobec wykonawcy i w stosunkach tych nie występują cechy podporządkowania. Treść zobowiązania ustalona w umowie nie może być jednostronnie zmieniana przez jedną ze stron. W stosunkach cywilnoprawnych obecne są jednak takie elementy, jak nadzór i prawo do udzielania wskazówek co do sposobu realizacji umowy.
- Zakres uniformizacji ochrony wynagrodzenia za pracę w umownych stosunkach zatrudnienia
Artykuł zawiera ocenę zakresu ustawowej uniformizacji ochrony wynagrodzenia za pracę z tytułu pozostawania w stosunku pracy oraz z tytułu pozostawia w cywilnoprawnym stosunku zatrudnienia (głównie na podstawie umowy o świadczenie usług). Ocena ta została dokonana przy uwzględnieniu zakresu i treści konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia za pracę oraz dopuszczalności zróżnicowania i kryteriów dyferencjacji tej ochrony.
- Ochrona osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych w razie niewypłacalności pracodawcy
Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy była jednym z pierwszych aktów prawnych, w których ustawodawca dostrzegł potrzebę objęcia ochroną na wypadek niewypłacalności pracodawcy nie tylko pracowników, lecz także osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Pogłębione badanie tego zagadnienia pokazuje jednak, że rzeczywisty poziom ochrony osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych różni się od poziomu ochrony gwarantowanej pracownikom i nie zawsze są to różnice uzasadnione. Artykuł ma na celu krytyczną analizę ochrony osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych w razie niewypłacalności pracodawcy i wskazanie ewentualnych kierunków zmian legislacyjnych.
- Zakaz konkurencji w zatrudnieniu cywilnoprawnym
Celem artykułu jest przybliżenie problematyki zakazu konkurencji w zatrudnieniu cywilnoprawnym. Autorka omawia zakaz konkurencji zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych kreowany zarówno na podstawie zasady swobody umów, jak i nielicznych szczególnych regulacji prawnych. Podejmuje również próbę odpowiedzi na pytanie o możliwość zawierania na podstawie zasady swobody umów tzw. klauzul konkurencyjnych bez ekwiwalentu.
- Prawo do odpoczynku a zatrudnienie cywilnoprawne
Autorka analizuje uwarunkowania prawne istnienia oraz realizacji prawa do odpoczynku osoby zatrudnionej na podstawie umowy prawa cywilnego. Rozważania opierają się na następujących założeniach: po pierwsze, że odpoczynek jest funkcjonalnie związany z pracą ludzką — to jest działalnością trwającą w czasie i angażującą człowieka, w efekcie oddziałującą na jego zdrowie oraz swobodę decydowania o sposobie spędzania czasu; po drugie, tego rodzaju działalność może stanowić przedmiot zobowiązania ze stosunku cywilnoprawnego; po trzecie, realizacja prawa do odpoczynku od pracy jest możliwa w ramach zatrudnienia cywilnoprawnego mimo braku uprawnień kierowniczych zatrudniającego.
- Bezpieczne i higieniczne warunki pracy w zatrudnieniu cywilnoprawnym
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia każdemu bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 66 ust. 1). W tak stanowczym brzmieniu obejmuje więc ona nie tylko stosunki pracy, ale także stosunki prawne zatrudnienia cywilnoprawnego. Zastosowana metoda regulacji polegająca na powieleniu zasad ochrony przewidzianych dla pracowników budzi jednak szereg zaprezentowanych w artykule wątpliwości teoretycznych i praktycznych.
- Ochrona rodzicielstwa osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych
Zgodnie z art. 18 Konstytucji macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo, zgodnie z art. 71 ust. 2 Konstytucji, matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych. Te postanowienia Konstytucji znajdują zastosowanie nie tylko do osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, lecz także do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Zakres gwarantowanej ochrony nie musi być jednak jednakowy i może się różnić w zależności od podstawy zatrudnienia. Celem artykułu jest analiza ochrony udzielanej w związku z rodzicielstwem osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych na tle ochrony gwarantowanej pracownikom oraz odpowiedź na pytanie, na ile obecne zróżnicowanie ochrony rodzicielstwa osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych jest obiektywnie uzasadnione, a na ile nie ma takiego uzasadnienia.
- Krajobraz po reformie. Zbiorowa reprezentacja praw i interesów zatrudnionych niebędących pracownikami
Autorzy koncentrują się na nowelizacji ustawy o związkach zawodowych dokonanej ustawą z 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1608) i wpływie nowych regulacji na sytuację prawną zatrudnionych niebędących pracownikami w sferze zbiorowego prawa pracy.
- Skutki oddziaływania ustawodawstwa pracy na umowy cywilnoprawne w ubezpieczeniach społecznych
Umowy cywilnoprawne w ubezpieczeniach społecznych sprawiają trudności ze względu na ich zróżnicowanie wynikające ze swobody umów, pozostające w kontraście z istotą ubezpieczeń społecznych. Ochrona socjalna wymaga bowiem istnienia solidarności, której podstawą jest idea równości nakazująca jednakowe traktowanie ludzi znajdujących się w takiej samej sytuacji i mających takie same potrzeby. Oddziaływanie prawa pracy na umowy cywilnoprawne pozwala wyodrębnić elementy typowe w niektórych rodzajach umów i przypisać im funkcje zbliżone do pełnionych w ubezpieczeniu społecznym pracowników (np. składniki wynagrodzenia uwzględniane w podstawie wymiaru składek). Jednak co do zasady problem oddziaływania ustawodawstwa pracy na umowy cywilnoprawne jest problemem zewnętrznym w stosunku do ubezpieczeń społecznych, a tworząc prawo ubezpieczeń społecznych ustawodawca może samoistnie kształtować regulację kwestii społecznych bez odwoływania się do szczegółowej pozycji osoby wykonującej umowę cywilnoprawną.
- Upowszechnienie stosowania umów cywilnoprawnych a ochrona socjalna zatrudnionych
Ochrona socjalna zatrudnionych jest zasadniczą kwestią w warunkach prekaryzacji i zmieniającego się paradygmatu zatrudnienia. Choć może się wydawać, że zagadnienia ochrony socjalnej należą do właśnie odchodzącego świata pracy, staje się jasne, że ochrona socjalna dla rzeszy zatrudnionych odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa dochodu, od którego zależy zaspokajanie potrzeb osób zatrudnionych. To z kolei ma wpływ na pokój społeczny i sprawne funkcjonowanie społeczeństw.
Praca i Zabezpieczenie Społeczne - cały wykaz
